Nợ quá hạn là gì? Nguyên nhân, quy trình xử lý của ngân hàng

Khi vay tiền ngân hàng, trả nợ đúng hạn là điều rất quan trọng. Nhưng nếu vì lý do nào đó mà bạn chậm thanh toán, khoản vay đó có thể bị chuyển sang nợ quá hạn. Đây là tình huống không ai mong muốn vì có thể ảnh hưởng đến uy tín và khả năng vay vốn sau này của người đi vay. Vậy nợ quá hạn là gì? Cùng VPBank tìm hiểu nhanh nguyên nhân và quy trình xử lý đúng chuẩn hiện nay.

1. Nợ quá hạn là gì? 

Nợ quá hạn là khoản vay mà người vay không trả đúng thời hạn đã cam kết trong hợp đồng với ngân hàng hoặc công ty tài chính. Khi đến ngày thanh toán mà người vay chưa trả đủ tiền gốc hoặc lãi, khoản vay đó sẽ được coi là nợ quá hạn.

Tìm hiểu khoản nợ quá hạn là gì

Ngân hàng và các tổ chức tài chính thường có quy định riêng để xác định và phân loại nợ quá hạn. Trường hợp trả chậm không chỉ khiến người vay phải chịu thêm tiền phạt và lãi suất cao hơn mà còn ảnh hưởng đến lịch sử tín dụng, khó khăn khi vay tiền sau này.

2. Phân nhóm nợ quá hạn 

Theo Trung tâm Thông tin Tín dụng Quốc gia (CIC), các khoản vay bị chậm thanh toán sẽ được xếp từ nhóm 2 trở lên và chia thành 4 nhóm chính tùy theo số ngày quá hạn. Cụ thể:

• Nhóm 2 – Nợ cần chú ý: Khoản vay chậm thanh toán từ 10 đến 29 ngày. Ở mức này, lịch sử tín dụng của người vay bắt đầu bị ảnh hưởng, có thể làm giảm điểm tín dụng và gây khó khăn khi vay vốn mới.

• Nhóm 3 – Nợ dưới tiêu chuẩn: Quá hạn từ 30 đến 89 ngày. Người vay sẽ bị hạn chế cấp tín dụng mới và có thể phải chịu lãi phạt cao hơn.

• Nhóm 4 – Nợ nghi ngờ: Quá hạn từ 90 đến 179 ngày. Đây là nhóm nợ với nguy cơ mất khả năng thanh toán cao, ngân hàng có thể tiến hành các biện pháp thu hồi nợ.

• Nhóm 5 – Nợ có khả năng mất vốn: Quá hạn từ 180 ngày trở lên. Đây là nhóm nợ xấu nghiêm trọng, hầu như không thể vay vốn ở các tổ chức tín dụng khác trong tương lai.

Phân chia từng nhóm nợ quá hạn khác nhau

Khi một khoản vay bị xếp vào nhóm nợ quá hạn, lịch sử tín dụng của người vay sẽ bị ảnh hưởng nặng nề, làm giảm uy tín tài chính và cơ hội tiếp cận vốn sau này. Vì vậy, thanh toán đúng hạn là cách tốt nhất để duy trì điểm tín dụng tốt và tránh rủi ro nợ xấu.

3. Các hình thức nợ quá hạn thường gặp

Sau khi hiểu nợ quá hạn là gì thì VPBank sẽ cung cấp thê về các hình thức nợ quá hạn. Trường hợp này được chia thành hai hình thức chính dựa trên có hay không có tài sản đảm bảo cho khoản vay. Mỗi hình thức có đặc điểm và mức độ rủi ro khác nhau, cụ thể:

3.1. Nợ quá hạn có tài sản thế chấp

Đây là khoản vay mà người vay đã dùng tài sản đảm bảo (như nhà đất, ô tô, sổ tiết kiệm hoặc tài sản có giá trị khác) để thế chấp khi vay vốn.

Khi khoản vay này bị quá hạn, ngân hàng hoặc tổ chức tín dụng có quyền xử lý tài sản thế chấp để thu hồi nợ. Trong trường hợp người vay không thể trả nợ đúng hạn sau nhiều lần nhắc nhở, tài sản thế chấp có thể bị phát mãi hoặc bán đấu giá để bù đắp phần nợ còn lại.

Nợ quá hạn có kí tài khoản thế chấp

Tuy nhiên, nếu người vay chủ động làm việc với ngân hàng và có thiện chí trả nợ, họ có thể được gia hạn hoặc cơ cấu lại thời hạn trả nợ để tránh bị xử lý tài sản.

3.2. Nợ quá hạn nhưng không có tài sản thế chấp

Đây là các khoản vay tín chấp, không yêu cầu tài sản đảm bảo, thường dựa trên uy tín, thu nhập hoặc lịch sử tín dụng của người vay.

Khi người vay không thanh toán đúng hạn, tổ chức cho vay sẽ áp dụng lãi phạt cao hơn đồng thời báo cáo nợ xấu lên CIC, khi đó sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến điểm tín dụng cá nhân. Trong một số trường hợp nghiêm trọng, người vay có thể bị khởi kiện hoặc chuyển hồ sơ sang đơn vị thu hồi nợ.

Do không có tài sản để đảm bảo, nợ quá hạn tín chấp thường được đánh giá là rủi ro cao hơn nên khắc phục hậu quả cũng khó khăn hơn so với nợ có tài sản thế chấp.

4. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng nợ quá hạn là gì

Nợ quá hạn có nhiều nguyên nhân khác nhau, xuất phát từ bản thân người vay hoặc tác động từ môi trường bên ngoài. Hiểu rõ các nguyên nhân này giúp người vay chủ động phòng tránh, giảm thiểu rủi ro tài chính và duy trì uy tín tín dụng tốt.

4.1. Nguyên nhân chủ quan

Các nguyên nhân chủ quan thường liên quan đến thói quen quản lý tài chính và mức độ hiểu biết về khoản vay. Cụ thể:

• Chi tiêu vượt khả năng chi trả: Người vay không lập kế hoạch tài chính cụ thể, chi tiêu tùy hứng, dẫn đến thiếu tiền khi đến kỳ thanh toán.

• Quên hoặc không theo dõi lịch trả nợ: Nhiều người không ghi nhớ ngày đến hạn, không sắp xếp nguồn tiền kịp thời, đặc biệt là khi chưa đăng ký thanh toán tự động.

• Hiểu sai điều khoản vay: Người vay không đọc kỹ hợp đồng, dẫn đến nhầm lẫn về thời hạn, lãi suất, phí phạt hoặc quy định gia hạn nên việc thanh toán bị chậm trễ.

• Tư tưởng chủ quan: Một số người cho rằng trả chậm vài ngày không ảnh hưởng gì. Tuy nhiên, điều này có thể khiến họ bị xếp vào nhóm nợ cần chú ý, làm giảm điểm tín dụng và gây khó khăn khi vay vốn về sau.

Nguyên nhân nợ do chính bản thân người vay

4.2. Nguyên nhân khách quan

Ngoài nguyên nhân từ phía người vay, còn có những yếu tố khách quan làm ảnh hưởng đến khả năng thanh toán đúng hạn, chẳng hạn như:

• Thu nhập giảm sút hoặc không ổn định: Mất việc, giảm lương, kinh doanh thua lỗ… khiến người vay không đủ khả năng trả nợ đúng hạn.

• Biến động lãi suất: Với các khoản vay có lãi suất thả nổi, khi lãi suất tăng, tiền trả hàng tháng cũng tăng, gây áp lực lớn lên ngân sách cá nhân.

• Sự kiện bất khả kháng: Các tình huống như thiên tai, dịch bệnh, khủng hoảng kinh tế có thể làm gián đoạn nguồn thu nhập. Ví dụ, trong giai đoạn dịch COVID-19, nhiều người mất việc hoặc bị giảm thu nhập, từ đó  khoản vay bị quá hạn.

5. Quy trình xử lý nợ quá hạn chuẩn của ngân hàng 

Khi khoản vay bị quá hạn, ngân hàng sẽ tiến hành các bước xử lý theo quy định để thu hồi nợ đồng thời vẫn đảm bảo quyền lợi hợp pháp của cả hai bên. Cách xử lý cụ thể sẽ phụ thuộc vào nhóm nợ và tình hình thực tế của người vay. Dưới đây là quy trình cơ bản thường được áp dụng tại hầu hết các ngân hàng:

Bước 1: Thông báo và liên hệ người vay

Ngay khi khoản vay bị quá hạn, ngân hàng sẽ liên hệ trực tiếp với khách hàng thông qua điện thoại, email hoặc văn bản để thông báo chi tiết về tình trạng nợ.
Thông báo bạn nhận được thường bao gồm:

• Số dư nợ gốc và lãi đã quá hạn cụ thể

• Mức lãi suất phạt áp dụng sau đó

• Thời hạn yêu cầu thanh toán và hướng dẫn xử lý

Mục đích của bước này là nhắc nhở và khuyến khích người vay chủ động trả nợ, tránh để nợ chuyển sang nhóm nặng hơn.

Bước 2: Cơ cấu lại khoản vay (nếu đủ điều kiện)

Nếu người vay gặp khó khăn tạm thời và có lý do hợp lý, ngân hàng có thể xem xét điều chỉnh điều khoản vay nhằm hỗ trợ khách hàng khắc phục tình hình.

Các biện pháp thường gồm:

• Điều chỉnh kỳ hạn trả nợ: Dời thời gian trả nợ sang kỳ tiếp theo nếu khách hàng vẫn có khả năng chi trả.

• Gia hạn nợ: Kéo dài thời hạn vay trong một khoảng thời gian nhất định, giúp người vay có thêm thời gian ổn định tài chính.

Giai đoạn cơ cấu lại nợ giúp ngân hàng hạn chế rủi ro mất vốn và người vay tránh bị xếp vào nhóm nợ xấu.

Tính toán và cơ cấu lại khoản vay

Bước 3: Xử lý tài sản đảm bảo (đối với khoản vay thế chấp)

Nếu người vay vẫn không trả được nợ dù đã được hỗ trợ, ngân hàng sẽ tiến hành xử lý tài sản thế chấp theo quy định pháp luật và hợp đồng tín dụng. Trước khi xử lý, ngân hàng phải gửi văn bản thông báo cho khách hàng, nêu rõ:

• Lý do xử lý

• Thông tin chi tiết về tài sản

• Thời gian, địa điểm và hình thức xử lý khoản vay

Các hình thức xử lý tài sản là: Bán đấu giá tài sản, ngân hàng tự bán hoặc nhận tài sản để trừ nợ

Nếu giá trị tài sản vượt quá số tiền nợ, ngân hàng phải trả lại phần chênh lệch cho người vay. Ngược lại, nếu tài sản không đủ để thanh toán hết nợ, người vay vẫn phải chịu trách nhiệm cho phần còn lại.

Bước 4: Xử lý nợ không có tài sản đảm bảo

Đối với khoản vay tín chấp, ngân hàng sẽ áp dụng biện pháp khác như:

• Liên hệ nơi làm việc của người vay để hỗ trợ thu hồi nợ

• Chuyển hồ sơ sang công ty thu hồi nợ chuyên nghiệp

• Báo cáo nợ xấu lên CIC, khiến người vay gặp khó khăn khi tiếp cận các khoản vay khác trong tương lai

Các biện pháp này nhằm tăng hiệu quả thu hồi nợ, đồng thời răn đe những trường hợp cố tình không trả.

Bước 5: Khởi kiện ra tòa

Nếu mọi biện pháp thương lượng và thu hồi đều không hiệu quả, ngân hàng sẽ khởi kiện người vay ra tòa án để đòi lại khoản nợ theo quy định pháp luật.

Mặc dù đây là biện pháp cuối cùng nhưng hầu hết các tổ chức tín dụng đều ưu tiên thương lượng, cơ cấu nợ hoặc hỗ trợ khách hàng trả dần trước khi đưa vụ việc ra tòa. Vì vậy, người vay nên chủ động trao đổi, đề xuất phương án trả nợ phù hợp để tránh rủi ro pháp lý và ảnh hưởng lâu dài đến uy tín tín dụng.

6. Những câu hỏi thường gặp về nợ quá hạn 

Sau khi hiểu nợ quá hạn là gì, nguyên nhân và quy trình xử lý, dưới đây VPBank giải đáp thêm một số câu hỏi phổ biến như:

6.1. Nợ quá hạn bao lâu sẽ bị tính là nợ xấu?

Theo quy định của Trung tâm Thông tin Tín dụng Quốc gia (CIC), nếu khoản vay bị chậm thanh toán từ 10 ngày trở lên, hệ thống sẽ bắt đầu ghi nhận là nợ quá hạn nhóm 2 – nợ cần chú ý.

Từ nhóm 3 trở lên (quá hạn từ 30 ngày), khoản vay chính thức được xem là nợ xấu, và thông tin này sẽ được lưu lại trong hồ sơ tín dụng cá nhân. Thời gian lưu giữ thông tin nợ xấu thường kéo dài từ 3 đến 5 năm, tùy theo mức độ vi phạm và chính sách của tổ chức tín dụng.

6.2. Đang bị nợ quá hạn có vay mới được không?

Khả năng vay mới phụ thuộc vào mức độ nợ quá hạn:

• Nếu chỉ thuộc nhóm 2 (nợ cần chú ý) và đã nhanh chóng thanh toán, người vay vẫn có thể được xem xét vay tiếp, nhưng khả năng được duyệt sẽ thấp hơn.

• Nếu khoản nợ đã chuyển sang nhóm 3, 4 hoặc 5, người vay không thể vay mới tại bất kỳ ngân hàng hay tổ chức tài chính nào cho đến khi trả hết nợ cũ và hồ sơ tín dụng được xóa nợ xấu.

Để tăng khả năng vay lại, người vay nên thanh toán đầy đủ các khoản nợ cũ, sau đó duy trì lịch sử tín dụng tốt trong một thời gian nhất định.

6.3. Nợ quá hạn bao lâu thì bị phạt

Ngay sau khi quá hạn một ngày, ngân hàng đã có thể tính lãi suất phạt đối với phần tiền chưa thanh toán. Mức lãi phạt cụ thể tùy thuộc vào từng tổ chức tín dụng nhưng thường cao hơn 150% so với lãi suất trong hợp đồng ban đầu.

Khoảng thời gian và số tiền phạt quá hạn

Ngoài ra, nếu tình trạng chậm trả kéo dài, người vay còn có thể phải chịu thêm phí nhắc nợ, chi phí thu hồi nợ hoặc bị xếp hạng tín dụng thấp trên hệ thống CIC.

6.4. Cách tránh bị nợ quá hạn

Để tránh rơi vào tình trạng nợ quá hạn, người vay nên:

• Lập kế hoạch chi tiêu rõ ràng và đảm bảo có quỹ dự phòng để trả nợ đúng hạn.

• Theo dõi lịch thanh toán, ghi chú hoặc đăng ký thanh toán tự động qua tài khoản ngân hàng.

• Tìm hiểu kỹ hợp đồng vay, nắm rõ thời hạn, lãi suất và các khoản phí phát sinh.

• Chủ động liên hệ ngân hàng nếu gặp khó khăn tài chính để được xem xét gia hạn hoặc cơ cấu lại khoản vay.

• Giữ uy tín tín dụng, không để trễ hạn nhiều lần vì mỗi lần quá hạn đều ảnh hưởng đến điểm tín dụng cá nhân.

Như vậy, VPBank đã giải đáp chi tiết nợ quá hạn là gì để mọi người có cái nhìn khái quát nhất. Nếu nợ quá hạn thì người vay phải trả thêm lãi, ảnh hưởng trực tiếp đến điểm tín dụng và cơ hội vay trong tương lai. Tốt nhất, mọi người nên luôn chủ động lên kế hoạch trả nợ rõ ràng và liên hệ sớm với ngân hàng nếu gặp khó khăn.  

Để được tư vấn chi tiết về khoản vay hoặc hướng dẫn xử lý nợ quá hạn, bạn có thể truy cập website www.vpbank.com.vn hoặc liên hệ tổng đài 1900 54 54 15 để được hỗ trợ nhanh nhất