Cổ phiếu quỹ là gì? Ưu và nhược điểm của cổ phiếu quỹ

Kiến thức chung

20/08/2025

Cổ phiếu quỹ là khái niệm quan trọng khi đầu tư chứng khoán mà bất kỳ nhà đầu tư nào cũng nên hiểu rõ trước khi ra quyết định giao dịch. Trong bài viết này, VPBank sẽ giúp bạn làm rõ khái niệm cổ phiếu quỹ là gì, phân tích những ưu và nhược điểm nổi bật, đồng thời đưa ra các lưu ý quan trọng để bạn đầu tư hiệu quả và an toàn hơn.

1. Cổ phiếu quỹ là gì?

Cổ phiếu quỹ là cổ phiếu do chính doanh nghiệp phát hành mua lại từ thị trường bằng nguồn vốn hợp pháp. Khi được mua lại, số cổ phiếu này không còn được tính vào tổng số cổ phiếu đang lưu hành trên thị trường.

Việc mua cổ phiếu quỹ thường được thực hiện bởi các công ty đại chúng nhằm các mục tiêu như ổn định giá cổ phiếu, tối ưu cấu trúc vốn hoặc tăng giá trị cho cổ đông hiện hữu. Đây được xem là công cụ tài chính quan trọng giúp doanh nghiệp chủ động điều tiết nguồn cung cổ phiếu trên thị trường mà không làm thay đổi quyền lợi của cổ đông đang nắm giữ cổ phiếu lưu hành.

Cổ phiếu quỹ là gì?

Xem thêm: Tìm hiểu tổng quan về khái niệm chứng khoán phái sinh

2. Đặc điểm của cổ phiếu quỹ

Cổ phiếu quỹ là cổ phiếu do công ty phát hành mua lại và sở hữu. Loại cổ phiếu này có một số đặc điểm riêng biệt so với cổ phiếu đang lưu hành:

Không có quyền biểu quyết, không nhận cổ tức và không được mua cổ phiếu mới khi công ty phát hành thêm.
Hình thành từ giao dịch mua lại cổ phiếu đang lưu hành trên thị trường bởi công ty đại chúng.
Có thể được giữ lại hoặc hủy bỏ, tùy thuộc vào quyết định của Đại hội đồng cổ đông.
Ảnh hưởng đến vốn chủ sở hữu bởi việc mua cổ phiếu quỹ làm giảm vốn chủ sở hữu và giá trị sổ sách của doanh nghiệp. Ngược lại, nếu công ty bán lại cổ phiếu quỹ, phần giá trị thu được sẽ tăng vốn chủ sở hữu tương ứng.
Giới hạn theo quy định pháp luật: Tổng số cổ phiếu quỹ được nắm giữ không vượt quá tỷ lệ tối đa do pháp luật hiện hành quy định.

Cổ phiếu quỹ sẽ bị giới hạn theo quy định của pháp luật khi mua bán

3. Ưu điểm và hạn chế khi đầu tư cổ phiếu quỹ

Cổ phiếu quỹ không chỉ là công cụ tài chính được doanh nghiệp sử dụng để điều tiết thị trường, mà còn đem đến cả cơ hội lẫn rủi ro cho nhà đầu tư. Việc hiểu rõ đặc điểm hai chiều này sẽ giúp bạn đưa ra quyết định đầu tư hợp lý hơn.

3.1. Ưu điểm

Hỗ trợ tăng giá cổ phiếu: Khi doanh nghiệp mua lại cổ phiếu quỹ, nguồn cung cổ phiếu trên thị trường giảm, từ đó hỗ trợ giá cổ phiếu tăng, đặc biệt trong trường hợp cổ phiếu đang bị định giá thấp.
Tín hiệu tích cực về hoạt động doanh nghiệp: Việc mua cổ phiếu quỹ cho thấy công ty có nguồn tài chính ổn định và tin tưởng vào triển vọng tăng trưởng của chính mình.
Tối ưu sử dụng dòng tiền nhàn rỗi: Thay vì để vốn nhàn rỗi, doanh nghiệp có thể mua cổ phiếu quỹ và bán ra khi giá tăng để thu về lợi nhuận.
Tăng chỉ tiêu tài chính trên mỗi cổ phiếu: Việc giảm số lượng cổ phiếu lưu hành giúp cải thiện các chỉ số như EPS (thu nhập trên mỗi cổ phần), làm tăng mức hấp dẫn trong mắt nhà đầu tư.
Linh hoạt trong chính sách nhân sự: Cổ phiếu quỹ có thể được sử dụng để thưởng cho nhân viên thay thế cho phát hành ESOP mới, giúp tiết kiệm chi phí pha loãng cổ phần.

Xem thêm: Lãi suất huy động là gì? Trần lãi suất huy động là gì?

3.2. Hạn chế

Tiêu tốn nguồn tiền mặt: Mua lại cổ phiếu làm giảm quỹ tiền mặt của doanh nghiệp, có thể ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh và khả năng thanh khoản.
Tăng rủi ro tài chính: Dùng vốn lớn để mua cổ phiếu quỹ có thể làm tăng hệ số nợ, giảm khả năng chống chịu với khủng hoảng tài chính.
Hiệu quả không như kỳ vọng: Trong một số trường hợp, việc mua lại cổ phiếu không giúp giá tăng mà còn khiến nhà đầu tư lo ngại, đặc biệt nếu công ty không chứng minh được hiệu quả kinh doanh bền vững.

Xem thêm: Tài sản đảm bảo là gì? Được quy định bao gồm những gì?

Cổ phiếu quỹ giúp doanh nghiệp tối ưu dòng tiền nhàn rỗi tốt hơn

4. Mục đích mua, bán cổ phiếu quỹ của doanh nghiệp

Việc mua hoặc bán cổ phiếu quỹ là chiến lược tài chính được nhiều doanh nghiệp sử dụng với những mục đích cụ thể, tùy theo bối cảnh kinh doanh và mục tiêu quản trị vốn.

Mục đích mua cổ phiếu quỹ

Ổn định và hỗ trợ giá cổ phiếu: Khi giá cổ phiếu giảm sâu hoặc bị định giá thấp, doanh nghiệp mua lại cổ phiếu để tạo lực cầu, giúp ổn định tâm lý thị trường và hỗ trợ giá cổ phiếu tăng trở lại.
Đầu tư vào chính doanh nghiệp: Doanh nghiệp có thể tận dụng vốn dư thừa để đầu tư vào cổ phiếu của chính mình. Nếu bán lại với giá cao hơn trong tương lai, khoản chênh lệch sẽ tạo ra lợi nhuận.
Cải thiện chỉ số tài chính: Việc giảm số lượng cổ phiếu lưu hành thông qua mua cổ phiếu quỹ giúp tăng EPS (thu nhập trên mỗi cổ phiếu), làm tăng tính hấp dẫn với nhà đầu tư.
Dự phòng cho các chính sách nhân sự hoặc thưởng cổ phiếu: Cổ phiếu quỹ thường được sử dụng để thực hiện chương trình thưởng cho nhân viên mà không cần phát hành cổ phiếu mới, tránh pha loãng tỷ lệ sở hữu.

Mục đích bán cổ phiếu quỹ

Tăng vốn lưu động: Khi cần bổ sung nguồn tài chính, doanh nghiệp bán cổ phiếu quỹ ra thị trường để thu hồi vốn.
Tận dụng cơ hội sinh lời: Nếu cổ phiếu đã được mua lại với giá thấp trước đó thì việc bán ra ở mức giá cao hơn giúp doanh nghiệp tạo lợi nhuận đầu tư.

Tuy nhiên bạn cần lưu ý, hoạt động mua bán cổ phiếu quỹ cần minh bạch và tuân thủ quy định pháp luật để tránh gây ra sự bất cân xứng thông tin giữa ban lãnh đạo và cổ đông nhỏ lẻ.

Xem thêm: Tỷ suất lợi nhuận là gì? Vai trò, ý nghĩa và cách tính chi tiết

Mục đích của việc bán cổ phiếu quỹ là để sinh lợi nhuận nhiều hơn

5. Quy định của Pháp luật về mua bán cổ phiếu quỹ

Hoạt động mua bán cổ phiếu quỹ phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định pháp luật nhằm đảm bảo tính minh bạch và bảo vệ quyền lợi cổ đông. Cụ thể:

Tỷ lệ mua lại tối đa: Doanh nghiệp không được mua quá 30% tổng số cổ phiếu phổ thông đã phát hành và chỉ được mua một phần hoặc toàn bộ cổ phiếu ưu đãi theo quy định hiện hành.
Thẩm quyền của Hội đồng quản trị: HĐQT chỉ được phép quyết định mua lại tối đa 10% tổng số cổ phiếu từng loại trong vòng 12 tháng gần nhất mà không cần thông qua Đại hội đồng cổ đông.
Giá mua lại: Hội đồng quản trị có quyền quyết định giá mua lại cổ phiếu, nhưng mức giá không được vượt quá giá thị trường tại thời điểm giao dịch.
Thủ tục và thời gian: Việc mua lại cổ phiếu phải được thông báo đến cổ đông trong thời hạn 30 ngày, tương ứng với thời gian cổ đông gửi lời chào bán bằng phương thức đảm bảo.

Doanh nghiệp cần tuân thủ đầy đủ các thủ tục pháp lý và công bố thông tin theo quy định của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước để đảm bảo giao dịch cổ phiếu quỹ diễn ra minh bạch và hợp pháp.

Xem thêm: Định chế tài chính là gì? Vi trò, chức năng và phân loại

Một số quy định của pháp luật khi mua bán cổ phiếu quỹ

6. Điều kiện mua, bán cổ phiếu quỹ

6.1. Điều kiện mua

Theo quy định tại Điều 36 Luật Chứng khoán năm 2019, công ty đại chúng chỉ được mua lại cổ phiếu của chính mình khi đáp ứng đầy đủ các điều kiện sau:

Có nghị quyết của Đại hội đồng cổ đông: Việc mua lại cổ phiếu nhằm mục đích giảm vốn điều lệ phải được Đại hội đồng cổ đông thông qua bằng văn bản, kèm theo phương án cụ thể về số lượng mua, thời gian thực hiện và nguyên tắc xác định giá mua lại.
Đảm bảo nguồn vốn hợp lệ: Công ty phải có đủ nguồn vốn để mua lại cổ phiếu, được xác định dựa trên báo cáo tài chính kiểm toán gần nhất.
Nguồn vốn hợp pháp từ công ty mẹ: Trường hợp công ty mẹ mua cổ phiếu quỹ, nguồn sử dụng có thể là thặng dư vốn cổ phần hoặc các quỹ khác. Nếu dùng lợi nhuận sau thuế chưa phân phối thì số tiền mua lại không được vượt quá phần lợi nhuận này.
Thực hiện giao dịch qua công ty chứng khoán chỉ định: Việc mua lại cổ phiếu phải thông qua một công ty chứng khoán được ủy quyền, ngoại trừ trường hợp chính công ty chứng khoán mua cổ phiếu quỹ của mình.
Tuân thủ điều kiện ngành nghề kinh doanh: Nếu doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực có điều kiện, cần đảm bảo đáp ứng đầy đủ các yêu cầu pháp lý liên quan tại thời điểm thực hiện mua lại cổ phiếu.

Ngoài ra, việc mua cổ phiếu quỹ phải được thực hiện minh bạch, đúng trình tự pháp lý và đảm bảo không ảnh hưởng đến quyền lợi cổ đông hoặc gây biến động bất thường trên thị trường.

6.2. Điều kiện bán

Việc bán cổ phiếu quỹ được thực hiện theo quy định pháp luật, nhằm đảm bảo tính minh bạch và công bằng trên thị trường chứng khoán. Dưới đây là các điều kiện doanh nghiệp cần tuân thủ khi thực hiện giao dịch bán cổ phiếu quỹ:

Đối với cổ phiếu quỹ mua trước thời điểm Luật Chứng khoán 2019 có hiệu lực: Doanh nghiệp có thể sử dụng số cổ phiếu này để làm cổ phiếu thưởng cho người lao động hoặc bán ra thị trường nhằm huy động vốn.
Đối với cổ phiếu quỹ mua sau thời điểm Luật có hiệu lực:

Doanh nghiệp buộc phải hủy số cổ phiếu quỹ đã mua, đồng thời không được phát hành thêm cổ phần để tăng vốn trong vòng 6 tháng kể từ ngày mua lại cổ phiếu.
Với cổ phiếu chưa niêm yết: Việc bán cổ phiếu quỹ chỉ được thực hiện thông qua công ty chứng khoán được chỉ định và phải tuân thủ quy tắc xác định giá như sau:

Giá đặt mua ≤ Giá tham chiếu + (Giá tham chiếu × 50% biên độ giao động).
Giá đặt bán ≥ Giá tham chiếu – (Giá tham chiếu × 50% biên độ giao động).
Khối lượng giao dịch theo phiên: Trong mỗi phiên giao dịch khớp lệnh, doanh nghiệp chỉ được phép đặt lệnh với khối lượng tối thiểu 3% và tối đa 10% tổng số lượng cổ phiếu quỹ đã đăng ký giao dịch.

Doanh nghiệp cần công bố thông tin đầy đủ và tuân thủ đúng quy định về thời gian, giá và khối lượng khi thực hiện giao dịch cổ phiếu quỹ để đảm bảo tính minh bạch cũng như sự ổn định thị trường.

Lưu ý về điều kiện thực hiện việc mua, bán cổ phiếu quỹ

7. Những lưu ý khi đầu tư cổ phiếu quỹ

Khi tham gia thị trường, nhà đầu tư không chỉ cần hiểu rõ cổ phiếu quỹ là gì, mà còn phải nắm vững các yếu tố ảnh hưởng đến giá trị, rủi ro và chiến lược sử dụng cổ phiếu quỹ của doanh nghiệp. Dưới đây là một số lưu ý quan trọng:

Ảnh hưởng đến vốn điều lệ: Khi công ty mua lại cổ phiếu quỹ, vốn điều lệ giảm tương ứng với giá trị cổ phiếu đã mua. Do đó, doanh nghiệp cần có kế hoạch tài chính phù hợp để tránh gián đoạn dòng tiền hoạt động.
Khả năng bị hủy hoặc phát hành lại: Cổ phiếu quỹ sẽ bị hủy nếu được thông qua bởi Đại hội đồng cổ đông hoặc được bán lại ra thị trường bất cứ lúc nào, với điều kiện tuân thủ đúng thời gian và quy định pháp luật hiện hành.
Tác động đến lợi ích cổ đông: Việc mua lại và xử lý cổ phiếu quỹ cần đảm bảo không gây mất cân bằng lợi ích giữa các nhóm cổ đông. Doanh nghiệp phải minh bạch về giá mua và phương thức thực hiện để tránh gây hiểu lầm hoặc tạo áp lực lên tâm lý nhà đầu tư.
Định hướng sử dụng linh hoạt: Cổ phiếu quỹ có thể được dùng để thưởng cho nhân viên, làm công cụ huy động vốn hoặc giữ lại như một tài sản dự phòng, còn tùy theo chiến lược tài chính của công ty.

Qua đó có thể thấy, nhà đầu tư cần đánh giá kỹ chiến lược sử dụng cổ phiếu quỹ của doanh nghiệp. Đồng thời theo sát tình hình tài chính và kế hoạch xử lý cổ phiếu quỹ để đưa ra quyết định đầu tư hiệu quả, bền vững.

Xem thêm: Vòng quay tổng tài sản là gì? Khái niệm, ý nghĩa và công thức tính