Khám phá khái niệm chứng khoán phái sinh, cách hoạt động và vai trò trong đầu tư. Hướng dẫn cơ bản giúp bạn hiểu rõ và tự tin hơn khi tham gia thị trường.
Chứng khoán phái sinh ngày càng trở thành một công cụ đầu tư hấp dẫn đối với mọi nhà đầu tư. Nhưng bạn có thực sự hiểu khái niệm chứng khoán là gì, cách nó hoạt động và vai trò của nó trong hệ thống tài chính? Hãy cùng VPBank tìm hiểu tổng quan về khái niệm này để nắm bắt cơ hội đầu tư và bảo vệ tài sản hiệu quả.
Chứng khoán phái sinh là một loại hợp đồng quyền lực được thỏa thuận ở thời điểm hiện tại nhưng giao dịch thực tế sẽ diễn ra trong tương lai. Hợp đồng này xác định rõ một tài sản cơ sở, giá cả và thời điểm thực hiện giao dịch.
Khái quát về chứng khoán phái sinh
Ví dụ: Vào ngày 18/06/2024, Công ty A và Công ty B ký hợp đồng, trong đó Công ty A đồng ý bán 100 thùng dầu cho Công ty B với giá 10 triệu đồng mỗi thùng. Theo hợp đồng, việc giao nhận hàng sẽ diễn ra vào ngày 18/12/2024, tức 6 tháng sau ngày ký kết.
Đến ngày 18/12/2024 (ngày đáo hạn hợp đồng), dù giá dầu trên thị trường đã tăng lên 12 triệu đồng/thùng, Công ty A vẫn phải bán cho Công ty B 100 thùng dầu với giá 10 triệu đồng/thùng theo cam kết trong hợp đồng. Tài sản cơ sở trong trường hợp này là 100 thùng dầu và giá bán đã được cố định từ ngày ký kết.
Như vậy, tài sản cơ sở của chứng khoán phái sinh rất phong phú, có thể bao gồm chứng khoán (như cổ phiếu, trái phiếu, chỉ số chứng khoán), hàng hóa (vàng, bạc, dầu mỏ, kim loại) hoặc thậm chí là các nông sản như lúa gạo và cà phê.
Hiện nay, có 4 loại chứng khoán phái sinh phổ biến, thường được sử dụng như:
Bốn loại chứng khoán phái sinh phổ biến
Hợp đồng kỳ hạn là một thỏa thuận giữa hai bên về việc mua và bán một loại tài sản cụ thể tại một thời điểm trong tương lai với mức giá được xác định trước ngay khi ký kết hợp đồng.
Hợp đồng tương lai là một dạng hợp đồng kỳ hạn, nhưng được chuẩn hóa và giao dịch công khai trên các Sở giao dịch chứng khoán. Điều này giúp tăng tính minh bạch và dễ dàng thực hiện giao dịch.
Hợp đồng quyền chọn là thỏa thuận giữa hai bên với giao dịch chứng khoán phái sinh, trong đó:
Bên mua quyền có quyền (nhưng không bắt buộc) mua hoặc bán một lượng tài sản cơ sở vào một thời điểm trong tương lai theo mức giá đã thỏa thuận. Tức là bên mua quyền có quyền nhưng không có nghĩa vụ thực hiện các thỏa thuận trong hợp đồng ký kết.
Bên bán quyền có nghĩa vụ phải thực hiện giao dịch nếu bên mua quyết định thực hiện quyền.
Hợp đồng quyền chọn bao gồm hai loại:
Quyền chọn mua là: Quyền mua tài sản ở mức cơ sở.
Quyền chọn bán là: Quyền bán tài sản ở mức cơ sở.
Hợp đồng hoán đổi là thỏa thuận giữa hai bên để trao đổi dòng tiền phát sinh từ các công cụ tài chính mà mỗi bên sở hữu. Các điều khoản như thời điểm hoán đổi và cách tính dòng tiền được quy định rõ ràng ngay khi ký hợp đồng.
Xem thêm: Tín phiếu là gì? Phân biệt tín phiếu, trái phiếu và cổ phiếu
Chứng khoán phái sinh sở hữu nhiều ưu điểm nổi bật như sau:
Thị trường chứng khoán phái sinh cho phép nhà đầu tư kiếm lợi nhuận trong cả hai xu hướng của thị trường. Ngoài việc long (mua) khi VN30 tăng, nhà đầu tư còn có thể short (bán khống) khi VN30 giảm, điều mà thị trường cổ phiếu thông thường chưa hỗ trợ.
Nhà đầu tư chỉ cần ký quỹ một phần giá trị tài sản để giao dịch với quy mô lớn hơn nhiều lần. Điều này giúp mọi người có thể tối ưu hóa vốn đầu tư.
Ví dụ: Để thực hiện một giao dịch phái sinh trị giá 100 triệu đồng, nhà đầu tư chỉ cần ký quỹ 17 triệu đồng, phần còn lại có thể dùng để đầu tư vào các tài sản liên quan khác.
Xem thêm: Vay mua nhà VPBank: Lãi suất cạnh tranh - Duyệt vay cấp tốc
Sử dụng đòn bẩy trong chứng khoán phái sinh
Nhà đầu tư có thể thực hiện cả long (mua) và short (bán) nhiều lần trong ngày mà không cần chờ thời gian thanh toán T+2 (tiền sẽ về tài khoản bên bán và cổ phiếu sẽ về tài khoản bên mua sau 2 ngày giao dịch) như trên thị trường cổ phiếu cơ sở.
Do tính linh hoạt của chứng khoán phái sinh, nhà đầu tư có thể chốt lãi/lỗ ngay trong ngày, từ đó có thể rút tiền bất cứ lúc nào mà không phải chờ đợi thời gian xử lý giao dịch như các hình thức đầu tư khác.
Thị trường chứng khoán phái sinh Việt Nam chính thức hoạt động từ ngày 10/8/2017, đánh dấu bước tiến quan trọng trong việc hoàn thiện cấu trúc thị trường tài chính quốc gia. Sản phẩm đầu tiên được giới thiệu là hợp đồng tương lai chỉ số VN30, cho phép nhà đầu tư dự đoán và giao dịch dựa trên biến động của chỉ số này.
Tình hình thị trường chứng khoán phái sinh Việt Nam
Sản phẩm trên thị trường:
Hợp đồng tương lai chỉ số VN30: Đây là sản phẩm đầu tiên và phổ biến nhất, dựa trên chỉ số VN30 - tập hợp 30 cổ phiếu có vốn hóa và thanh khoản cao nhất trên sàn HOSE.
Hợp đồng tương lai trái phiếu chính phủ kỳ hạn 5 năm: Ra mắt vào ngày 4/7/2019, sản phẩm này nhằm cung cấp công cụ phòng ngừa rủi ro cho thị trường trái phiếu chính phủ.
Hợp đồng tương lai trái phiếu chính phủ kỳ hạn 10 năm: Được giới thiệu vào ngày 28/6/2020, mở rộng thêm lựa chọn cho nhà đầu tư trong việc quản lý rủi ro liên quan đến trái phiếu chính phủ.
Thành tựu và phát triển: Sau hơn 7 năm hoạt động, thị trường chứng khoán phái sinh Việt Nam đã ghi nhận sự tăng trưởng ấn tượng. Tính đến đầu tháng 2/2024, số lượng tài khoản giao dịch đạt 1.244.709 với 23 công ty chứng khoán là thành viên giao dịch. Các công ty này đều có vốn điều lệ tối thiểu 900 tỷ đồng và đáp ứng đầy đủ các tiêu chuẩn theo quy định.
Xem thêm: Lãi suất điều hành là gì? Những điều cần biết về lãi suất điều hành
Để mở tài khoản chứng khoán phái sinh tại VPBank Securities (VPBankS), bạn có thể thực hiện theo các bước sau:
Bước 1: Tải ứng dụng NEO Invest:
Ứng dụng NEO Invest hỗ trợ trên cả hệ điều hành iOS và Android. Bạn có thể tải ứng dụng từ App Store (đối với iOS) hoặc Google Play (đối với Android).
Bước 2: Đăng ký mở tài khoản:
Mở ứng dụng NEO Invest và chọn tùy chọn "Đăng ký" để bắt đầu quá trình mở tài khoản trực tuyến. Nhập các thông tin cá nhân theo hướng dẫn, bao gồm số điện thoại, email, và các thông tin cần thiết khác.
Sau đó, thực hiện xác thực danh tính điện tử (eKYC) bằng cách chụp ảnh giấy tờ tùy thân (CMND/CCCD) và nhận diện khuôn mặt theo hướng dẫn trên ứng dụng. Cuối cùng, mọi người xác nhận các điều khoản và điều kiện, sau đó hoàn tất quá trình đăng ký.
Bước 3: Kích hoạt tài khoản:
Sau khi hoàn tất đăng ký, tài khoản của bạn sẽ được kích hoạt. Bạn sẽ nhận được thông báo qua email hoặc ứng dụng khi tài khoản sẵn sàng để giao dịch.
Bước 1: Đăng nhập vào ứng dụng NEO Invest:
Sử dụng thông tin đăng nhập hiện tại để truy cập vào ứng dụng.
Bước 2: Đăng ký dịch vụ phái sinh:
Trong ứng dụng, chọn mục "Phái sinh" và nhấn "Đăng ký ngay" để thêm dịch vụ giao dịch chứng khoán phái sinh vào tài khoản của bạn. Xác nhận các điều khoản và điều kiện liên quan đến giao dịch phái sinh. Sau này, thực hiện xác nhận qua mã OTP được gửi đến số điện thoại đã đăng ký.
Bước 3: Hoàn tất đăng ký:
Sau khi xác nhận, mọi người sẽ nhận được thông báo về việc đăng ký thành công dịch vụ phái sinh. Tài khoản phái sinh của bạn sẽ được kích hoạt và sẵn sàng cho giao dịch vào ngày làm việc tiếp theo.
Như vậy, với các kiến thức về chứng khoán phái sinh mà VPBank chia sẻ trên, hy vọng có thể giúp bạn mở rộng kiến thức tài chính mà còn mang lại cơ hội đầu tư linh hoạt và hiệu quả hơn. Dù bạn là người mới hay nhà đầu tư lâu năm, việc nắm vững khái niệm và cách thức hoạt động của chứng khoán phái sinh sẽ giúp bạn tự tin hơn trong mỗi quyết định.
Có thể bạn quan tâm:
Tài khoản ngân hàng là gì? Có mấy loại? Cách lựa chọn tối ưu
Vay thế chấp ngân hàng cần lưu ý gì? 9 kinh nghiệm tốt nhất 2023
Ngân hàng số là gì? Lợi ích nổi bật cho người dùng hiện nay?
Nếu cần thêm thông tin chi tiết hoặc hỗ trợ, hãy truy cập www.vpbank.com.vn hoặc gọi ngay 1900.54.54.15 để nhận được sự hỗ trợ tận tình từ các chuyên gia tài chính hàng đầu!
Ngành tài chính, ngân hàng đã và đang trong quá trình phát triển nhanh chóng. Cùng điểm qua top 10 ngân hàng tốt nhất Việt Nam trong năm 2025.
