Cán cân thương mại là gì? Phân biệt với cán cân thanh toán

Cán cân thương mại và cán cân thanh toán đều là những chỉ số quan trọng trong nền kinh tế quốc gia, giúp phản ánh tình hình trao đổi thương mại và dòng chảy tài chính quốc tế. Tuy nhiên, nhiều người vẫn nhầm lẫn giữa hai khái niệm cán cân. Vậy nên dưới đây, VPBank sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn cán cân thương mại là gì và phân biệt với cán cân thanh toán để có cái nhìn đầy đủ và chính xác nhất.

1. Cán cân thương mại là gì?

Cán cân thương mại, tiếng Anh là Balance of Trade (viết tắt: BOT) còn được biết đến với các thuật ngữ như xuất khẩu ròng hoặc thặng dư thương mại. Đây là chỉ tiêu kinh tế dùng để phản ánh sự biến động giữa kim ngạch xuất khẩu và nhập khẩu hàng hóa của một quốc gia trong một khoảng thời gian nhất định, thường được thống kê theo quý hoặc theo năm.

Dữ liệu về cán cân thương mại có vai trò then chốt trong việc đánh giá tăng trưởng kinh tế và mức độ phát triển của một quốc gia. Đồng thời, nó là yếu tố chiếm tỷ trọng lớn trong cán cân thanh toán quốc gia.

Tìm hiểu khái niệm cán cân thương mại là gì

Hiện nay, cán cân thương mại được biểu thị thông qua mức chênh lệch giữa xuất khẩu và nhập khẩu, quy chiếu theo mốc 0, cụ thể như sau:

• Chênh lệch > 0: Quốc gia đạt thặng dư thương mại (xuất khẩu lớn hơn nhập khẩu).

• Chênh lệch < 0: Quốc gia rơi vào thâm hụt thương mại (nhập khẩu vượt xuất khẩu).

• Chênh lệch = 0: Cán cân thương mại cân bằng, xuất khẩu và nhập khẩu ngang bằng nhau.

2. Vai trò của cán cân thương mại

Nếu đã hiểu cán cân thương mại là gì thì bạn cũng nên biết vai trò của nó. Cán cân thương mại có tác động sâu sắc đến hoạt động xuất nhập khẩu và đóng vai trò quan trọng trong quá trình hoạch định chính sách kinh tế của mỗi quốc gia. Do đó, các nhà lãnh đạo và cơ quan quản lý kinh tế luôn theo dõi sát sao chỉ số này nhằm định hướng phát triển kinh tế - xã hội một cách bền vững. Cụ thể:

2.1 Cơ sở để điều chỉnh chính sách kinh tế đối ngoại

Dữ liệu từ cán cân thương mại giúp chính phủ nhận diện xu hướng thay đổi trong hoạt động xuất nhập khẩu theo từng giai đoạn. Từ đó, các cơ quan chức năng có thể xây dựng và điều chỉnh chính sách thương mại, thuế quan, tỷ giá hoặc hỗ trợ doanh nghiệp phù hợp nhằm ổn định cán cân và thúc đẩy tăng trưởng bền vững.

Xem thêm: Ngân hàng số là gì? Phân biệt với ngân hàng điện tử

2.2. Phản ánh sự biến động trong tỷ giá và cán cân tiền tệ

Cán cân thương mại có mối liên hệ chặt chẽ, bền bỉ với tỷ giá hối đoái. Thặng dư thương mại làm tăng giá đồng nội tệ trong khi thâm hụt kéo theo áp lực mất giá. Đây là yếu tố quan trọng để điều hành chính sách tiền tệ và quản lý dòng vốn ra vào nền kinh tế.

Ý nghĩa quan trọng của cán cân thương mại

2.3 Đánh giá sức cạnh tranh quốc tế của nền kinh tế

Một cán cân thương mại lành mạnh thường phản ánh khả năng sản xuất, năng lực xuất khẩu và sức cạnh tranh của doanh nghiệp trong nước trên thị trường toàn cầu. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến việc làm, thu nhập và đời sống xã hội của người dân.

2.4 Chỉ báo cho hoạt động đầu tư, tiết kiệm và thu nhập quốc dân

Số liệu từ BOT không chỉ tác động đến thương mại hàng hóa mà còn liên quan đến các yếu tố trong cán cân thanh toán như dòng vốn đầu tư, thu nhập chuyển giao và tiết kiệm quốc gia. Đây là căn cứ quan trọng trong việc đánh giá sức khỏe kinh tế vĩ mô và khả năng tự chủ tài chính của đất nước.

Xem thêm: Chu kỳ kinh tế - yếu tố nền tảng để phân tích cán cân thương mại theo thời gian.

3. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến cán cân thương mại?

Không chỉ giải thích khái niệm cán cân thương mại là gì mà dưới đây chúng tôi cũng cung cấp thêm một số yếu tố chính ảnh hưởng đến cán cân này:

3.1 Lạm phát

Lạm phát là một trong những yếu tố quan trọng, ảnh hưởng lớn đến cán cân thương mại. Khi lạm phát trong nước tăng cao, giá cả hàng hóa cũng tăng theo. Điều này khiến hàng hóa trở nên đắt đỏ, khó cạnh tranh với sản phẩm từ các quốc gia khác có giá thấp hơn. Hệ quả là xuất khẩu giảm, trong khi nhập khẩu có thể tăng, từ đó làm mất cân bằng thương mại.

Xem thêm: Giảm phát là gì? Tình trạng này có thực sự tiêu cực hay không?

3.2 Tỷ giá hối đoái

Tỷ giá hối đoái là mức chênh lệch giữa đồng nội tệ và ngoại tệ. Biến động tỷ giá ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động thương mại quốc tế, đặc biệt là xuất nhập khẩu. Cụ thể:

• Khi đồng nội tệ tăng giá (mạnh lên so với ngoại tệ), hàng nhập khẩu sẽ rẻ hơn nhưng hàng xuất khẩu lại trở nên đắt đỏ hơn đối với các nước khác. Điều này khiến xuất khẩu giảm và nhập khẩu tăng.

• Ngược lại, khi đồng nội tệ giảm giá (yếu đi), hàng hóa nhập khẩu sẽ trở nên đắt đỏ, còn hàng xuất khẩu lại rẻ hơn, tạo điều kiện thuận lợi để tăng cường xuất khẩu.

Do đó, tỷ giá tăng hay giảm đều tác động mạnh đến cán cân thương mại của một quốc gia.

Tỷ giá hối đoái ảnh hưởng đến cán cân thương mại

3.3 Chính sách thương mại

Khi phân tích về chính sách thương mại, yếu tố có ảnh hưởng lớn nhất chính là xuất khẩu. Khối lượng hàng hóa xuất khẩu nhiều hay ít phụ thuộc vào định hướng và chính sách thương mại cụ thể của từng quốc gia.

Đối với những quốc gia có thế mạnh trong xuất khẩu nông sản như Việt Nam, các chính sách thường ưu tiên thúc đẩy xuất khẩu thông qua giảm thuế, trợ cấp giá và phát triển các vùng nông nghiệp trọng điểm. Những biện pháp này giúp giảm chi phí sản xuất, tăng sản lượng, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh của sản phẩm nội địa Việt Nam trên thị trường quốc tế.

4. Nguyên nhân chính dẫn đến thâm hụt cán cân thương mại

Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng thâm hụt thương mại nhưng điển hình phải kể đến như:

• Đầu tư tăng mạnh do lãi suất thấp khiến nhập khẩu tăng để phục vụ sản xuất.

• Lạm phát cao làm giá hàng hóa đắt đỏ, xuất khẩu giảm, nhập khẩu tăng.

• Thâm hụt ngân sách do chi tiêu công kém hiệu quả hoặc kinh tế suy thoái.

• Tiết kiệm thấp, tiêu dùng cao khiến nhập siêu gia tăng.

• Cơ cấu xuất nhập khẩu mất cân đối, quá lệ thuộc vào một chiều.

• Chính sách thuế: Giảm thuế nhập khẩu khiến hàng ngoại vào nhiều hơn, gây nhập siêu.

Xem thêm: Tiêu sản là gì? Sự khác nhau giữa tiêu sản và tài sản

5. Phân biệt giữa cán cân thương mại và cán cân thanh toán

Khi nắm rõ cán cân thương mại là gì nhưng không biết nó có gì khác so với cán cân thanh toán thì bạn cần nắm được thông tin sau:

 

Phân biệt nhanh cán cân thương mại và thanh toán

Các bài viết cùng chủ đề:

• Top 3 ngân hàng vay nhanh online uy tín chỉ cần CCCD

• Thông tin vay thế chấp sổ tiết kiệm tại VPBank?

• Khám phá 30+ số tài khoản đẹp, ý nghĩa cho từng cá nhân

Mặc dù cán cân thương mại và cán cân thanh toán có mối liên hệ mật thiết với nhau, nhưng chúng phản ánh những yếu tố khác nhau trong nền kinh tế quốc gia. Cán cân thương mại chủ yếu tập trung vào sự trao đổi hàng hóa và dịch vụ, trong khi cán cân thanh toán bao gồm cả các yếu tố tài chính và đầu tư. Hiểu rõ khái niệm cán cân thương mại là gì và sự khác biệt này sẽ giúp bạn có cái nhìn sâu sắc hơn về tình hình kinh tế quốc tế cũng như các chính sách trong nước. Truy cập ngay www.vpbank.com.vn hoặc gọi hotline 1900.54.54.15 để biết thêm chi tiết!